Ο όρος “Χρησιμοποιημένα Μαγειρικά Έλαια” (ΧΜΕ) αναφέρεται σε έλαια φυτικής ή ζωϊκής προέλευσης για τα οποία έχει εξαντληθεί ο χρόνος ζωής τους ως βρώσιμο υλικό λόγω της πολλαπλής χρήσης τους. Οι κύριες πηγές ΧΜΕ είναι οι επιχειρήσεις εστίασης και τα οικιακά νοικοκυριά.
Τα ΧΜΕ από τα οικιακά νοικοκυριά καταλήγουν στο αποχετευτικό δίκτυο ή αποτίθενται στους δημοτικούς κάδους μαζί με τα υπόλοιπα απορρίματα. Και οι δύο περιπτώσεις έχουν σοβαρότατες περιβαλλοντικές και υγειονομικές συνέπειες.
Ενώ η ανακύκλωση ΧΜΕ έχει κατοχυρωθεί σε πολλές Ευρωπαϊκές χώρες ως απαίτηση σε αρκετούς βιομηχανικούς τομείς, όπως για παράδειγμα στην βιομηχανία τροφίμων, η ανακύκλωση ΧΜΕ από οικιακά νοικοκυριά δεν πραγματοποιείται αποτελεσματικά. Το πρόβλημα έχει δύο βασικές συνιστώσες:
ποια κίνητρα θα ωθήσουν τους πολίτες μαζικά στη συμμετοχή σε σχήματα ανακύκλωσης ΧΜΕ,
ποια οικονομικά μοντέλα θα κάνουν τα σχήματα αυτά βιώσιμα, δεδομένου ότι η βασική τεχνική πρόκληση είναι ο τρόπος συλλογής των ΧΜΕ.
Η οικονομική βιωσιμότητα τέτοιων σχημάτων απαιτεί μεγάλες ποσότητες συλλογής ΧΜΕ, δηλαδή μεγάλη συμμετοχή πολιτών. Κλειδιά για μια τέτοια μεγάλη συμμετοχή είναι:
ο εύχρηστος τρόπος συλλογής και εναπόθεσης ΧΜΕ για τους πολίτες,
η έντονη επικοινωνιακή καμπάνια για ευαισθητοποίηση των πολιτών στις περιβαλλοντικές και υγειονομικές συνέπειες της εναπόθεσης ΧΜΕ στο αποχετευτικό δίκτυο ή στους δημοτικούς κάδους,
η ουσιαστική στήριξη των δημοτικών αρχών και των εμπλεκόμενων φορέων διαχείρισης αποβλήτων.
Βασικό εργαλείο ώθησης των πολιτών στην ανακύκλωση ΧΜΕ είναι τα ανταποδοτικά σχήματα, δηλαδή η πίστωση μονάδων/πόντων για κάθε ενέργεια εναπόθεσης ΧΜΕ, και η παροχή επιλογών εξαργύρωσης σε υπηρεσίες και προϊόντα. H SymbioLabs αναπτύσσει για την ΔΙΑΔΥΜΑ / Διαχείριση Απορριμμάτων Δυτικής Μακεδονίας Α.Ε. μια ψηφιακή πλατφόρμα για την υποστήριξη ανταποδοτικής συλλογής χρησιμοποιημένων μαγειρικών ελαίων από νοικοκυριά στη Δυτ. Μακεδονία. Το ανταποδοτικό σχήμα βασίζεται στη χρήση ειδικών μπουκαλιών με κωδικούς barcode, και την εξαργύρωση των πόντων που προκύπτουν από τη συλλογή των μπουκαλιών σε εμπορικά καταστήματα της περιοχής.